Aşılama (artifisiyel inseminasyon) nedir?

Aşılama, artificial insemination, suni döllenme, intrauterin inseminasyon (İUİ), intraservikal inseminasyon (İCİ) gibi çeşitli terimlerle ifade edilir.Aşılama, doğal yolla gebe kalamayan çiftlerde, partnerden alınan spermlerin labaratuvarda özel solüsyonlar ile yıkandıktan sonra servikse ya da rahim içine kateter yardımıyla verilmesi anlamına gelir.

Aşılama Yapılabilmesi İçin Şartlar Nelerdir?

• Tüplerin açık olması ve tüplerde herhangi bir patolojik durumun olmaması,
• Uygun sayıda hareketli canlı sperm olması,
• Yumurtalıklarda doğal yolla aktif-çatlamış ya da ilaçlarla çatlatılmış follikül olması,
• Rahim içi endometrium tabakasının uygun kalınlıkta olması (en az 6 mm ya da daha kalın olması).

Aşılamadan önce aşılama yapılacak kadınların ilaçlı rahim filmi (HSG) ile tüplerin açık olup olmadığı değerlendirilmelidir. Bazı çiftler bu HSG işleminden sonra doğal yolla gebe kalabilir.

Adetin 3. günü bakılan FSH yüksek çıkan genç kadınlarda başarı şansı oldukça düşüktür. Bu durumda over rezervlerinin değerlendirilmesi gerekir.

Kimler Aşılama İçin Uygundur?

Aşılama, çocuk sahibi olmak isteyen her infertil kadına uygulanacak bir metot değildir. Rahmi olmayan, rahim iç duvarı kalınlaşmayan (endometrial adezyon), tüpleri tıkalı olan, şiddetli erkek faktörü olup eşinin sperm sayısı çok düşük ya da hiç spermi olmayan, yumurtlaması olmayan (menopozda), şiddetli endometriozisi olan çiftler bu yöntemden faydalanamaz.

Poliksitik over (PCOS) olan kadınlar spontan gebe kalamadıkları takdirde ilaçlar ile yumurta sağlanması ve aşılama yapılması gerekir. Aşılama gerektiren faktörler kısaca sıralanacak olursa;

-Male faktör (erkek faktörü): Sperm sayı ve hareket yüzdesi düşüklüğü.

-Ovulatuar faktör:Yumurtlama olmaması.

-Açıklanamayan infertilite

-Servikal faktör: Servikal mukus kalitesinin bozuk olduğu ya da hiç olmadığı durumlar

-İmmünolojik faktör: Sperme karşı antikor varlığında (antisperm antikor mevcudiyetinde).

-Serviksin yapısal bozuklukları

–Çikolata kisti (endometriazis) varlığında

-Vaginismus, ereksiyon problemleri gibi çeşitli cinsel işlev bozukluklarında aşılama yapılmalıdır.

Aşılama 41 yaşın altındaki kadınlarda etkili olabilir.

İmmünolojik faktör nedeniyle infertil olduğu düşünülen bazı kadınların servikal mukusunda bulunan bir takım antikorlar (anti-sperm antikor) spermlerin rahim içine ulaşmasına engel olabilir.

Aşılama işlemi ile spermler direk olarak rahim içine verildiği için bu engel (servikal faktör) aşılmış olur;böylece spermlerin gidiş yolu kısalır ve bu yolla tüplere daha kolay ulaşılacağı için gebelik şansı daha fazla artırılmış olur.

Sperm Yıkama İşlemi Nasıl Gerçekleştirilir?

Sperm yıkama işleminde, 2-3 günlük cinsel perhiz yapıldıktan sonra semen örneği mastürbasyon yoluyla alınır. Yıkama işleminde spermler özel bir işlemden geçirildiği zaman, spermler semenin diğer komponentlerinde ayrılır. Aşırı hızlı hareketli ve sağlıklı olan spermler seçilir. Aşılama için yıkamadan sonra en az bir milyon hareketli sperm olmalıdır. Sperm yıkama işlemi 30-60 dakika sürer. Yıkanmış ve seçilmiş olan spermler özel tüpler içinde ve belirli bir ısıda tutan termoslar aracılığıyla İUİ yapacak olan doktora ulaştırılır.

Aşılama İşlemi Nasıl Gerçekleştirilir? 

• Aşılama işleminde önce infertil çiftlerin bilgilendirilmiş yazılı onayı alınmalıdır.
• Aşıla yapılacak infertil kadın jinekolojik masaya alınır.
• Vaginal spekulum takılır.
• Vagina ve servix serum fizyoloji ile temizlenir.
• Özel işlemden geçirilmiş ve sıcaklığı ayarlı termos içinde labaratuvardan gönderilmiş olan spermler özel bir kateter ve enjektör yardımıyla tüpten alındıktan ve içinde bulunan hava çıkartıldıktan sonra, bu kateter rahim ağzı servikal kanalından nazikçe, zorlamadan geçirilir ve uterin kaviteye girilir, enjektör yardımıyla yavaş yavaş spermler enjekte edilir. Bu işlem sırasında kateterin ucu mümkünse rahim duvarına dokundurulmamalıdır; eğer dokundurulacak olursa uterin kontraksiyonlar ortaya çıkar ve spermlerin çoğu servikal kanaldan dışarı çıkar.
• Kateter ve spekulum çıkartılır.
• Aşılama yapılan kadın 30-40 dakika sırtüstü yatırılır.

Bu işlem sırasında herhangi bir ağrı olmaz. Aşılama işleminden sonra rahim içini destekleyen ve gebelik olması halinde düşük olayını engelleyen çeşitli hormon tedavileri önerilir.

Aşılama işleminden sonra istirahate devam etmek sonucu değiştirmez. Günlük rutin aktivitelere dönebilir. Cinsel ilişkiye bir- iki gün sonra izin verilir.

Aşılama işleminden ortalama 10-12 gün sonra bir gebelik olup olmadığı kanda Beta HCG testi ile anlaşılabilir.